İhracatın yıllık değerlendirmesini yaparken genelde önce “İhracat Miktarı”nı ve hemen arkasından “ihracat Değeri”ni bir önceki yılla mukayese ederek işe başlarım. Bu iki parametre ihracatın performansını ölçmede belirleyici role sahiptir. Pandeminin yarattığı olağanüstü koşullarda kanatlı eti ihracatının 2020 yılı sonuçlarını bir önceki yılla mukayese ederken de aynı yoldan hareketle ilk işim “İhracat Miktarı”nı karşılaştırmak oldu. Korona virüs önlemlerine rağmen ihracat toplamının %7,2 arttığını görmek beni rahatlattı. Hemen arkasından “İhracat Değeri”ni karşılaştırdığımda ise sevincim bir anda kayboldu. Toplam “İhracat Değeri” bir önceki yıla göre %-9 düşmüştü. Bu durum, madalyonun iki yüzünü de görmeden sonuç hakkında karar vermenin doğru olmadığını bana bir kez daha hatırlattı. Geçtiğimiz yıl gerçekleşen yumurta ihracatımızın durumuna da aynı açıdan baktığımda “İhracat Miktarı” toplamının %-20, “İhracat Değeri” toplamının %-13 düşmüş olduğunu gördüm. Bu ilk tespitlerin arkasından elde ettiğim detaylı bilgileri iki başlık altında sizlerle paylaşacağım.
Kanatlı Eti ve Sakatatı İhracatı
İhracat Miktarı: 2020 yılında Türkiye kanatlı eti ve sakatatı ihracatının performansını bir önceki yılla mukayese ettiğimizde ortaya çıkan durum şöyledir;
•Kanatlı eti ve sakatatı ihracat miktarı toplamı %7.2 artmıştır.
•En büyük ihracat kalemi olan piliç ve tavuk etleri miktarındaki artış da %8.9 olmuştur.
•Hindi eti ihracat miktarı %-35 düşmüştür.
•Tavukayağı ihracatı miktarı %3.5, ileri işlenmiş kanatlı etleri ihracat miktarı da %8.7 oranında artmıştır.
İhracat Değeri: “Türkiye Kanatlı Eti ve Sakatatı İhracat miktar ve Değeri” başlıklı grafik, yapılan ihracatın 10 yıllık bir derinlikte ‘miktar’ ve ‘değer’ bilgilerini göstermektedir. 2020 yılında yapılan 538.598 ton ihracat miktarı rekor teşkil etmekle beraber karşılığında 579.515.865 USD gelir sağlanabilmiştir. Oysaki 2014 yılında 430.544 ton kanatlı eti ihracatına karşılık sağlanan 699.558.000 USD toplam gelir halen rekor seviyesini korumaktadır.
Bir önceki yıla kıyasla 2020 yılında ihracat değeri:
•Kanatlı eti ve sakatatı ihracat değeri toplamı %-9 düşüşle sonuçlanmıştır.
•En büyük ihracat kalemi olan piliç ve tavuk etleri değerinde düşüş %-11,8 olmuştur.
•Hindi eti ihracat değeri de %-35,6 azalmıştır.
•Tavukayağı ihracat değeri %16, ileri işlenmiş kanatlı etleri ihracat değeri %6,4 artmıştır.
2014 yılında 430.544 ton kanatlı eti ihracatına karşılık sağlanan 699.558.000 USD toplam gelirin rekoru halen kırılamamıştır.
İhracat toplamının ortalama ton değeri:
Kanatlı eti ve sakatatının diş pazarlardaki ton başına fiyatları her yıl farklılıklar göstermektedir. “Kanatlı Eti ve Sakatatı İhracat Ortalama Ton Değeri” başlıklı grafikte ton başına elde edilen en yüksek değer 1.737 USD olarak 2012 yılında elde edilmiştir. Kuş Gribinin etkisi ile ortalama ton değeri 2015 yılında 312 USD ve 2016 yılında 164 USD olmak üzere toplamda 476 USD düşmüştür. Kuş Gribi tehdidinin kalkması sonucu 2017 yılında ton değerinde 82 USD artış görülmüştür. 2019 yılında 1.266 USD olan ton değeri 2020 yılında 1.067 USD seviyesine gerilemiştir. Gelinen bu satış değeri ortalaması 2008 yılındaki seviyeye inildiğini göstermektedir.
Kanatlı eti ihracatımızın yarıdan fazlasının (%56,5) Irak’a yapıldığı dikkate alınırsa oluşan ortalama ihracat değeri seviyesinde de bu ülke payının büyüklüğü ortaya çıkacaktır. Irak hükümetinin 2017 Eylül ayında uygulamaya başladığı %50 ek gümrük vergisinin de etkisiyle 2018 yılında ton değeri 138 USD düşerek 1.334 USD seviyesinde kalmıştır. 2019 yılı sonucuna göre ortalama ton değeri 1.422 USD seviyesine çıkmıştır. 2020 yılında ortalama ton değeri 294 USD düşerek 1.128 USD seviyesine gerilemiştir.
Tavukayağı kaleminde ortalama ihracat değeri 2018 yılında 1.044 USD/Ton iken, 2019 yılında 753 USD/Ton seviyesine düşmüş, 2020 yılında da 844 USD/Ton olmuştur.
Dünya dış ticaretinde kanatlı eti ve ürünleri fiyatlarında son yıllarda düşüş izlenmektedir. Ülkemiz ihracat koşulları çerçevesinden de baktığımızda 2012 yılında en yüksek seviyeye ulaştığı görülen kanatlı eti ortalama ton fiyatlarının her yıl azaldığı ve 2020 yılında 2008 yılı fiyatının da altına inmiş olduğu, verdiğim “Kanatlı Eti ve Sakatatı Ortalama Ton Değeri” başlıklı grafikten açıklıkla anlaşılmaktadır.
İhracat Ürünleri:
Kanatlı eti ve sakatatı ihracatımızın çok büyük bir kısmı tavuk ve piliç etlerinden oluşmaktadır. İkinci sırada hindi etleri gelmektedir. İhracatımızın %78’ini tavuk ve piliç eti, %10’unu tavuk ayağı oluşturmaktadır. Çoğunluğu tavuk etinden oluşan “ileri işlenmiş ürünler”in ihracattaki payı %9, hindi etlerinin payı da %2 seviyesinde kalmaktadır.
İhracat Yapılan Ülkeler:
2020 yılında 95 ülkeye yapılan ihracatın ayak hariç toplam miktarının %56.5’i, değer olarak %57.8’i Irak’a yapılmıştır. Bir önceki yıla oranla miktarda 1.13 değerde ise 4.58 puan gerileme meydana gelmiştir.
Irak’ın açık ara birinci olduğu ihracat miktarı sıralamasında ilk 10’a giren ülkeler; Libya, Kongo, Suriye, Gürcistan, Filipinler, Birleşik Arap Emirlikleri, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Katar ve Suudi Arabistan olarak sıralanmıştır. 51 bin ton tavuk ayağı ihraç edilen Hong Kong bu sıralamaya dahil edilmemiştir.
YUMURTA İHRACATIMIZ
En büyük alıcımız olan Irak’a yapılan yumurta ihracatımızda son iki yıldır düşüş yaşanmıştır. İç pazar yumurta fiyatlarının da düşmesine sebep olan bu durum bazı üreticilerin kümesleri boş bırakmalarına neden olmuştur. İhracattaki düşüşün devamı halinde yumurta üretiminin bundan olumsuz etkilenmesi kaçınılmaz olacaktır.
İhracat Miktarı: 2020 yılı yumurta ihracatını bir önceki yılla mukayese ettiğimizde
•Kuluçkalık, damızlık yumurta ihracat miktarı toplamının %37 arttığı,
•En büyük ihracat kalemi olan sofralık yumurta miktarında %-25 azalma olduğu,
•Genel toplamda (damızlık + kuluçkalık + sofralık + diğer) ihracat miktarının %-20 düştüğü anlaşılmıştır.
İhracat Değeri: 2020 yılında bir önceki yıla kıyasla:
•Kuluçkalık, damızlık yumurta ihracat değeri toplamı %10 artmış,
•En büyük ihracat kalemi olan sofralık yumurta değeri %-22 düşmüş,
•Genel toplamda (Damızlık+kuluçkalık+sofralık+diğer) ihracat değeri de %-13 azalmıştır.
İhraç edilen yumurta çeşitleri
Son yıl gerçekleşen yumurta ihracat miktarı toplamının %1,7’sini “Damızlık yumurta”, %12,3’ünü “Kuluçkalık yumurta” ve %86’sını “Sofralık yumurta” oluşturmaktadır. Toplam ihracat değerinin de %3,2’si Damızlık, %31’i Kuluçkalık ve %65,7’si Sofralık yumurtadan müteşekkildir.
Yumurta ihracatı yapılan ülkeler
2020 yılında 41 ülkeye yumurta ihracatı yapılmıştır. 2018 yılına kadar yumurta ihracatımızdaki Irak’ın payı üçte iki seviyelerinde gerçekleşmiş, zaman zaman bu oranın üzerine çıktığı yıllar yaşanmıştır. Irak hükümetinin ithalat politikasında yaptığı değişiklikler nedeniyle 2019 yılında ülkemizden aldığı yumurta miktarı yarıdan aşağıya düşmüş, ihracat miktarı toplamındaki payı %37 seviyesine gerilemiştir. 2020 yılı ihracat miktarı sıralamasında Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Katar ön sıralara çıkarken Irak’ın payı %10’un altına inerek 5. sıraya gerilemiştir. İthalat değeri sıralamasında da Suriye ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin arkasından %14 payla 3. sırada Irak yer almaktadır. Umman, Suudi Arabistan, Afganistan, Bahreyn, Azerbaycan-Nahcivan, Rusya ve Kazakistan yumurta ihracatı yaptığımız diğer önemli ülkeler arasında yer almaktadır.
SONUÇ: Damızlık ve kuluçkalık yumurta ihracatı her yıl belli bir gelişme içerisinde artarken, sofralık yumurta ihracatımız 2020 yılında 2018 yılına kıyasla yarıya yakın azalmıştır. Kanatlı eti dış ticaretinde Dünya genelinde görülen fiyat düşüşlerinin Türkiye’nin ihracatı üzerinde yaptığı olumsuz etkilerin giderek artmakta olduğu görülmektedir. Kanatlı eti ve yumurta ihracatında yaşanan bu endişe verici duruma ilaveten artan üretim maliyetleri dış satım üzerindeki mevcut baskısını daha da artıracaktır. Bu durumun devamı halinde 2021 yılında kanatlı eti ile yumurta üretiminde, aynı zamanda ihracatta düşüş yaşanması olasılığı yüksektir.
